ΚΑΛΛΙΠΕΥΚΗ

Το πρώτο αφιέρωμα που αφορούσε την υλοτομία και τους υλοτόμους της Καλλιπεύκης έγινε στην «Ωραία Καλλιπεύκη» το 1989 (φύλλο 49, Γενάρης – Φλεβάρης). Πέρασαν από τότε 25 ολόκληρα χρόνια. Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια άλλαξαν πολλά τόσο στο ανθρώπινο όσο και στο φυσικό περιβάλλον. Και επειδή όλα αλλάζουν, σκεφτήκαμε να κάνουμε ένα ακόμη, μικρό τούτη τη φορά, αφιέρωμα στην υλοτομία καθώς και στους ανθρώπους που ασχολούνται με αυτήν σήμερα.

Όπως είχαμε γράψει και στο πρώτο αφιέρωμα, οι πρώτες νόμιμες υλοτομίες στο δάσος της Καλλιπεύκης άρχισαν το 1957 και μάλιστα με χειροπρίονα (κουριαστές). Το 1962 ήρθαν και υλοτόμησαν τον Πευκωτό υλοτόμοι από τη γειτονική Κρανιά ενώ το 1963 οι υλοτόμοι που ήρθαν, ήταν από το Καταφύγι¹ υλοτομία του δάσους της Καλλιπεύκης αποκλειστικά από Καλλιπευκιώτες και μάλιστα με αλυσοπρίονα. Αυτή τη χρονιά ιδρύθηκε και ο πρώτος υλοτομικός συνεταιρισμός με την επωνυμία «Εργασία». Το 1966 ιδρύθηκε και δεύτερος με την επωνυμία «Πρόοδος» ενώ το 1968 συγχωνεύτηκαν σε έναν και πάλι με την επωνυμία «Πρόοδος».

Από την υλοτομία πέρασαν πολλοί Καλλιπευκιώτες. Ξεπέρασαν τους 100. Οι περισσότεροι εγκατέλειψαν πρόωρα γιατί δεν άντεξαν τη βαριά δουλειά και άλλοι αναγκάστηκαν να το κάνουν για άλλους λόγους. Αυτοί που πολέμησαν για πολλά χρόνια και μπόρεσαν να φτάσουν στη σύνταξη ήταν ή είναι λίγοι, το πολύ τρεις δεκάδες. Στο δάσος μας χύθηκε πολύς ιδρώτας αλλά και αίμα. Η οικογένεια των υλοτόμων πέρα του ότι είχε πολλούς σοβαρούς τραυματισμούς, έχασε και δυο παλικάρια που σκοτώθηκαν πάνω στην εργασία. Οι πρώτοι υλοτόμοι, κάτω από αντίξοες συνθήκες και υποτυπώδη μέσα, πέρασαν τα δυσκολότερα διότι τα περισσότερα δέντρα που υλοτομούσαν ήταν σαν τις τεράστιες οξιές που είναι σήμερα στην Αγία Τριάδα και όχι φυσικά σε ίσιο μέρος αλλά σε δύσκολα και ανώμαλα εδάφη.

Από το 1957 που άρχισαν οι πρώτες υλοτομίες ως σήμερα, το 2014, πέρασαν 57 ολόκληρα χρόνια. Από τότε πολλά έχουν αλλάξει. Τόσο στους ανθρώπους όσο και στο περιβάλλον. Από τους παλιούς υλοτόμους, τα άξια εκείνα παλικάρια που δεν σκιάζονταν από την δουλειά, οι πιο πολλοί έφυγαν από τη ζωή και μάλιστα σε μικρή σχετικά ηλικία οι περισσότεροι. Αυτοί που απολαμβάνουν σήμερα τη σύνταξή τους είναι ελάχιστοι. Όσο δε για το περιβάλλον έχει και αυτό αλλάξει. Το δάσος της Καλλιπεύκης είναι γεγονός ότι τα τελευταία 30 χρόνια έχει πυκνώσει και έχει μεγαλώσει πολύ. Τα μονοπάτια και τα ξέφωτα που υπήρχαν κάποτε όλα χάθηκαν. Παρόλα αυτά, το σημερινό δάσος δεν μπορεί να καλύψει για θέρμανση (με οξιά) ούτε τους 180 περίπου μόνιμους κατοίκους του χωριού. Και τούτο διότι δεν υπάρχουν μεγάλα δέντρα ή είναι ελάχιστα γιατί το δάσος υλοτομήθηκε πολλές φορές. Ως εκ τούτου, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι σήμερα αναγκάζονται να αγοράζουν τη μεγαλύτερη ή και όλη την ποσότητα των καυσόξυλων από το ελεύθερο εμπόριο. Κι αφού δέντρα προς υλοτόμηση δεν υπάρχουν πολλά, γι’ αυτό και τα μεροκάματα των υλοτόμων σήμερα είναι πολύ περιορισμένα. Και για να πούμε το σωστό, την περισσότερη δουλειά στους υλοτόμους την δίνουν σήμερα οι καιρικές συνθήκες. Δηλαδή όταν χιονίζει, παγώνει και φυσάει δυνατός αέρας, τότε πολλά μικρά και μεγάλα δέντρα ξεριζώνονται εύκολα ή σπάζουν. Όπως έγινε και πριν από δυο τρία χρόνια. Ο Πευκωτός κυρίως, γέμισε από πολλά σπασμένα πεύκα (νέα σε ηλικία) και ξεριζωμένα έλατα με αποτέλεσμα να κάνουν περισσότερα μεροκάματα οι υλοτόμοι.

Αλλά ποιοι και πόσοι είναι σήμερα οι υλοτόμοι; Ο μεγαλύτερος σε ηλικία είναι ο Θανάσης Τσιαπλές, 54 ετών. Ακολουθούν ο Στέργιος Μούργκας του Χρίστου που είναι και ο πρόεδρος του υλοτομικού συνεταιρισμού αυτή την περίοδο, ο Ντούρος Χαράλαμπος, ο Γιάννης Παπαδόντας του Κων/νου, ο Κώστας Γκαβούτσικος του Ιωάννου, ο Γκαβούτσικος Γιώργος του Αστερίου, ο Μητσιόπουλος Χρίστος του Γεωργίου και ο μικρότερος σε ηλικία, 35 ετών, ο Ρημαγμός Γιώργος του Ιωάννου. Οχτώ έχουν απομείνει ακόμα που ασχολούνται  της Κοζάνης. Από το 1964 αρχίζει η συστηματική με την υλοτομία και όπως φαίνεται θα είναι και οι τελευταίοι. Και οι οχτώ είναι σχετικά νέα παιδιά που δεν ασχολούνται μόνον με την υλοτομία, διότι δεν επαρκεί για να ζήσουν όπως είπαμε, αλλά και με τη γεωργία και άλλες δουλειές. Όλοι αυτοί μόνο υλοτομούν και δεν μεταφέρουν με τα ζώα² όπως παλιά. Την μεταφορά και το ντάνιασμα των καυσόξυλων στο δρόμο εδώ και αρκετά χρόνια, μετά τα έτη 1994-96, την έχουν αναλάβει κυρατζήδες από το χωριό Βερδικούσια της Λάρισας όπως ο Χρίστος Χατζής που συνταξιοδοτήθηκε και από πέρυσι, επίσης από τη Βερδικούσια, η οικογένεια Βαρσάμη. Όσο για την μετατόπιση των μεγάλων κορμών (βουβά) με σύγχρονα μέσα βέβαια, αυτή την έχει ακόμη ο βετεράνος Γιάννης Μούργκας του Αστερίου που παρότι συνταξιοδοτήθηκε, συνεχίζει για να συμπληρώνει το οικογενειακό του εισόδημα. Τα μέσα σε ορισμένες υλοτομικές εργασίες μπορεί να άλλαξαν προς το καλύτερο, αλλά η επικινδυνότητα του επαγγέλματος παραμένει η ίδια. Συνέχεια χρειάζεται μεγάλη προσοχή, συνέχεια πολύς ιδρώτας και κόπος. Είναι άξια επαίνων όλα αυτά τα παλικάρια που συνεχίζουν να δουλεύουν στο δάσος χρόνια τώρα. Ο Θεός να τους δίνει δύναμη, να τους προστατεύει από κάθε κακό και με υγεία να φτάσουν στη σύνταξη.

Η μετριότητά μου, τιμής ένεκεν, για όλους αυτούς τους Καλλιπευκιώτες που δούλεψαν κατά καιρούς ή που δουλεύουν σήμερα στο δάσος, έγραψε το παρακάτω ταπεινό τραγούδι.³

Οι υλοτόμοι

Της Καλλιπεύκης τα βουνά με δέντρα είναι σπαρμένα

σ’ αυτά δουλεύουνε παιδιά γερά και τιμημένα.

Τα δάση μας ξυλεύουνε με κόπο και με αίμα

μπράτσα έχουν ατσάλινα κι αυτό δεν είναι ψέμα.

Αυτά τα λεβεντόπαιδα είναι οι υλοτόμοι

χάρη σ’ αυτούς ζεσταίνουμε τις φαμελιές μας όλοι.

Να τους φυλάγει ο Πρόδρομος κι αυτός ο Αϊ-Γιάννης

τις μέρες που είναι η μνήμη του ποτέ δουλειά μην πιάνεις.

Είναι ημέρες σ’μαδιακές με αίματα βαμμένες

θυμίζουν ορφανά παιδιά και μάνες πικραμένες.

1. Το χωριό Καταφύγι που βρίσκεται στα Πιέρια όρη σε υψόμετρο 1450 μ. περίπου, εγκαταλείφθηκε εντελώς από τους κατοίκους του μετά από το κάψιμο από τους Γερμανούς το Δεκέμβριο του 1943. Οι περισσότεροι κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν στην Κατερίνη όπου και ο συνοικισμός Καταφυώτικα.

2. Σήμερα στην Καλλιπεύκη δεν υπάρχουν ζώα μεγάλα (μουλάρια και γαϊδούρια) ούτε για δείγμα. Υπάρχουν κοντά σε κοπάδια, ελεύθερα, καμιά δεκαπενταριά άλογα και ένα ή δυο γαϊδούρια εκ των οποίων το ένα ανήκει στον Λαμπίρη Τριαντάφυλλο. Εδώ και μερικά χρόνια, μέσα στον οικισμό της Καλλιπεύκης, δεν ακούγονται ούτε χλιμιντρίσματα ούτε γκαρίσματα. Τόσο πολύ έχουν αλλάξει τα πράγματα και είναι πολύ θλιβερό για την ελληνική ύπαιθρο.

3. Χορεύεται και τραγουδιέται όπως το γνωστό τσάμικο «στο ’πα και στο παρήγγειλα», ή στα τρία όπως το «σιδηροβέργινο κλουβί» ή τραγουδιέται σαν καθιστικό ή όπως αλλιώς μπορεί να το πει ο καθένας. Εξαρτάται από το ταλέντο του τραγουδιστή.

 Επιμέλεια και παρουσίαση: Κατσιούλας Ζήσης

 ΠΙΣΩ